Çok iyi bir açık hava insanı olabilirsin, ama şu memeli hayvanlar denilen dört bacaklı, kürklü, sıcak kanlı hayvanlardan birine onu yakından izleyebilecek kadar yaklaştın mı hiç?
Bu hayvanları yakından sessizce izleyebilmenin ilk basamağı yaşadığın yerde hangi türlerin bulunduğunu ve bu hayvanların alışkanlıklarını öğrenmektir. Bu hayvanlar hakkında bilgi edin. Böylece Doğa yürüyüşüne çıktığında izlemek istediğin hayvanları nerede bulabileceğini öğreneceksin. İzlemeye, izlenmesi kolay hayvanlarla başlayabilirsin. Bin sincapla işe başlamaya ne dersin? Kamp yaptığın yerde ya da Doğa yürüyüşünde küçük sevimli bir sincaba rastlayabilirsin. Hemen olduğun yerde dur. Hiç kıpırdama. Elinin tersini gürültülü bir öpücükle öp. Hiç belli olmaz meraklı sincap belki de sana ona dokunabileceğin kadar yaklaşır. Doğa yürüyüşü sırasında rastlayabileceğin bir diğer küçük hayvan da tavşandır. Korku içinde kaçan bir tavşana her zaman rastlayabilirsin. Yeterince şanslı isen tilkiyi ya da bir dağ keçisini veya geyiği izleme şansı da bulabilirsin.

Ana ayılara ve yaban domuzlarını karşı çok dikkatli olmalısın. Bu hayvanlara onları yakından görebilecek kadar yakınsan çok fazla yakınsın demektir. Hemen ve hiç ses çıkarmadan oradan uzaklaş. Özellikle yavrulu bir anne ayı çok tehlikeli olabilir.
 

SÜRÜNGENLER

Bu hayvanlar soğuk kanlı hayvanlardır. Ciğerleri vardır ve zamanlarının çoğunu suda geçirenler bile bu şekilde solunum yapar. Çoğu insanlar için yararlıdır (böcekler, solucanlar, salyangozlar). Hatta zehirli olanlar bile tarla farelerini ve diğer kemirgenleri yiyerek tarlalara zararlı hayvanlardan kurtarıp insanlara yararlı olurlar. Ama sen yılanlar konusunda dikkatli ol. Çevrede yaşayan yılan türlerinin araştır. Hangisinin zehirli hangisinin zehirsiz olduğunu öğren. Kertenkeleleri bacaklı yılanlar olarak düşünebilirsin. Kertenkelelerin ana yiyeceği solucan ve sinerlerdir. Kaplumbağalar üç gruba ayrılır; kuru alanlarda yaşayanlar, sularda yaşayanlar ve bataklıkta yaşamlarını sürdürenler.

Yurdumuzda yaşayan deniz kaplumbağalarından Caretta'ların ve yeşil kaplumbağaların nesli bugün ne yazık ki tükenme tehlikesi ile karşı karşıyadır.

HEM SUDA HEM KARADA YAŞAYABİLEN HAYVANLAR

Yaz mevsiminde obanla kamp yaparken kuşların melodileri ile uyanırsın. Bu kanatlı dostlar hakkında bir şeyler öğrenmeye ne dersin?

KUŞLARIN ÖNEMİ

Doğadaki dengenin korunmasında kuşların büyük önemi vardır. Örneğin yırtıcı kuşlar, fare, tavşan gibi kemirgen hayvanları avlayarak çoğalmalarına ve ekinlere zarar vermelerine engel olurlar. Sinekkapan, kırlangıç gibi böcekçi kuşlar da böceklerin aşırı çoğalmalarını önlerler.
Tohum ve meyvelerle beslenen kuşlar yedikleri bitki tohumlarını uzak yerlerde dışkılarıyla birlikte atarak bitkilerin çoğalmalarına ve yayılmalarına neden olurlar.

KUŞLARIN İNCELENMESİ

Kuşları daha iyi tanımak ancak onları doğada gözlemekle olur. Başarılı bir gözlem için ilk kural sessiz ve sabırlı olmaktır. Ayrıca kuşları daha yakından görebilmek için bir dürbün kullanabilirsin. Çevrendeki kuş türlerinin adlarını ve sayılarını düzenli olarak kaydedersen kısa zamanda hangilerinin göçmen, hangilerinin yerli olduğunu anlayabilirsin. Tanıdıkça kuşların ilginç, değişik yönlerini keşfedecek, onları sevecek ve dünyada yaşamaya hakkı olan tek canlı türünün insan olmadığını göreceksin.

KUŞLARIN KARŞILAŞTIĞI TEHLİKELER

Her kuşun yaşamak ve neslini sürdürebilmek için bazı temel gereksinimleri vardır. Bunların başında uygun yuvalanma yerleri, yeterli yiyecek ve su bulabilecekleri doğal çevre ve güvenli bir ortam gelir. Özellikle yuvalanma sırasında rahatsız edilmemeleri, göçler sırasında da öldürülmeden giderecekleri yere varabilmeleri gerekir.

Ancak pek çok kuş türü bu tele gereksinimlerini karşılayamamış, son 300 yılda 70-80 kuş türü bir daha geri gelmemek üzere yok olmuştur. Bu yok oluşun en büyük sorumlusu insandır. Günümüzde kuşlara ve genel olarak doğal yaşama yönelik en önemli tehlike doğal çevrenin, yaşama ortamlarının yok edilişidir. Ormanlar kesilmekte ve yakılmakta, sulak alanlar kurutulmakta, bu ortamlardan başka yerlere uyum sağlayamayacak kuş türleri yaşama alanlarının bozulması yüzünden giderek azalmaktadır.

Kuşlar, yiyeceklerine karışan zehirli sanayi atakları ve tarım ilaçları yüzünden ölmekte, tankerlerden denizlere dökülen petrole bulanarak uçamaz hale gelmektedir.
Binlerce kuş, insanlar tarafından avlanarak yakalanarak bilinçli bir şekilde yok edilmektedir. Belirli ölçüler ve kurallar içinde yapılan avcılığın yabani yaşama fazla bir zararı dokunmaz. Ama aşırı avlanma sonucu doğanın kendini yenileme gücü aşılmakta, ava hayvanları her geçen gün azalmaktadır.

Dünyada sadece Fas ve Türkiye'de bulunan kelaynak (Geronticus eremita) Şanlıurfa ilinin Birecik ilçesinde kuluçkaya yatmaktadır. 1950'lerde sayıları yaklaşık 1.200 olan kelaynaklar, 1958'deki yüksek dozda DDT ilaçlaması sonucu hızla azaltmışlardır. 1984'te sadece 10 tanesi yuva yapabilmiştir.

Afrika ve Asya'nın ender kuşlarından olan yılanboyun (Anginga rufa) yakın zamana kadar ülkemizde de yaşamaktaydı. Ana Amik Gölü'nun kurutulmasından sonra yok olmuştur.
Kuşlara yönelik tehlikelerin en büyük sorumlusu olan insanlar bir yandan da onları korumak, nesli tükenmekte olanları kurtarmak için çalışmakta, bu amaçla ulusal ve uluslararası dernekler kurmakta, bilimsel çalışmalar yürütülmektedir.

KUŞLARIN TEMEL ÖZELLİKLERİ

Kuşların uçarken gösterdikleri çeviklik ve hız kanat biçimlerine göre değişir. Hızlı uçuşlar için uzun ve sivri kanatlar gerekirken geniş kanatlı kuşlar havada daha uzun süre kalabilir.
Kuşlar çiftleşmeden önce çeşitli gösteriler yaparlar. Leyleklerin gagalarını takırdatmaları buna güzel bir örnektir.

Bütün kuşlar çevrelerine, ondan en iyi yararlanabilecek biçimde uyum gösterirler. Özellikle gaga ve pençeleri bu uyumun iyi bir göstergesidir.
Çulluklar ince gagalarını çamura daldırıp besin ararlar.

Floryanın tohum yemeye uygun gagası kısa ve kalındır. Yırtıcı kuşların gagaları ise etleri koparabilecek kadar güçlüdür.
Ağaçkakanlar ağaçlardaki böcekleri bulmak için güçlü gagalarını keski gibi kullanırlar. Önde iki, arkada iki parmağa sahip olan pençeleri de ağaç gövdelerine tutunmalarını yarar.
Türkiye'de yaşayan en uzun boylu kuş flamingo ile en küçük kuş olan çalıkuşu arasındaki fark çarpıcıdır.

Büyük Martı (Gümüş Martı)- Larus Cachinnns (56-66cm.)
Balıktan çöpe kadar pek çok şeyle beslenen büyük martı kıyıların temizleyicisidir. Denize yakın kayalıklarda toplu halde yuvalanır. 150 cm. kadar olan kanat açıklığıyla güçlü bir uçuşu vardır.

Ev Kırlangıcı- Delichon urbica (12.5 cm.)
Çamurdan yaptığı yuvasını genellikle çatı altlarına kurar. Öteki kırlangıçlar gibi böcekle beslenir ve kışın güneye güç eder. Kuyruk sokumundaki beyazlık ile kım kırlangıcından (Riploria riporia) ayrılır.

Kır Kırlangıcı- Hirundo rustica (19 cm.)
Çok hızlı bir uçuşu olan kırlangıç, havada ya da suyun üzerinde yakaladığı böceklerle beslenir. Çamur ve otlardan yaptığı yuvasını bazen binaların saçak altlarına kurar.

Saksağan- Pica pica 846 cm.)

Bütün yurtta, hemen hemen her yerde son derece yaygındır. Alacalı tüyleri ve çok uzun kuyruğuyla kolayca tanınır. Ağaçlarda büyük kubbeli yuvalar yapar. Bulduğu parlak eşyaları yuvasına taşır.
Kaya Kartalı- Ağuila chrysaetos (75-88 cm.)
Eşsiz bir uçucudur. Dağ yamaçlarında süzülerek tavşan ve benzeri memelileri avlar. Sanılanın aksine koyun sürülerine saldırmaz. Son yıllarda tarım ilaçlarının yoğun kullanımı nedeniyle nesli tükenmek üzeredir.

BALIKLAR

Balık tutmayı sever misin? Kendi yaptığın olta ile bir gölün ya da derenin kenarında oturmak hoşuna gider mi? Oltan yemi yutan balığın hareketi ile titrediğinde heyecanlanır mısın? Balık tutmanın pek çok yöntemi vardır. Bu yöntemlerden en kolayı bir gölün, denizin vb.nin kenarından balık tutmaktır. Bunu için boyunun iki misli uzunluktaki bir kamışa, bir mantara, bir kurşuna ve bir kaç olta iğnesine ihtiyacın var. Yem olarak solucan ya da çekirge kullanabilirsin. Bir kez balıkçılık hastalığına yakalandığında balıkçılıkta ilerlemek ve balıklar ve balıkçılık hakkında her şeyi öğrenmek isteyeceksin. Bu konuda uzman kişilerden yararlanabilirsin. Bu kişiler sana balık isimlerini, hangi balık için hangi yemi kullanman gerektiğini, hangi balığın nasıl tutulacağını öğreteceklerdir.

BALIK ÇEŞİTLERİNDEN ÖRNEKLER

Alabalık: 12-25 cm. tatlı su balığı. Pembe noktalı, gri, altı beyaz, lezzetli, az kılçıklı, silindirik yapıdadır.
Yayınbalığı: Akarsu ve durgun su balığı. Yassı, boyu 25 cm.-3 m. arası. Pulsuz, koyu ve yeşil renkte parlak, kaygan, bıyıklı, kılçıksız.
Sazan: 15-75 cm. arası, tatlı su balığı. Altın sarısı renkte büyük pullu, kılçıklı.
Aynalı (kanbur) Sazan: Kalkan balığına benzer. Yassı, yuvarlak, 15-50 cn. Boyunda, kılçıklı, lezzetli, pulludur.
Hamsi: Gri, Karadeniz ve Marmara'da yaşar. 8-15 cm. boyunda ve yassı, kılçıklı, lezzetlidir.
Mercan: Çok pembe, pullu, kılçıklı, boyu 10-20 cm., yassı, beyaz etli, değerli, nadir. Ege, Marmara ve Akdeniz'de yaşar.
İzmarit: Pullu, tüm denizlerde yaşar. Gri, 8-15 cm. boyunda, yassı, kılçıklıdır.
Kolyos: Pulsuz, boyu 12-15 cm., silindirik yapısı var. Yeşil-gri çizgili, beyaz etli, çok bulunur, büyüğüne uskumru denir. Kılçıksız, Akdeniz, Karadeniz, Ege ve Marmara'da yaşar.
Kalkan: Karadeniz'de yaşar. Kılçıksız, beyaz etli, çok değerli. 20-15 cm., yuvarlak, yassı yapılı, gri renktedir.

ALTI BACAKLILAR

Açık havada yere eğilir, toprağa dikkatle bakarsan etrafta gezen altı bacaklı küçük hayvanlar görürsün. Bu altı bacaklı hayvanların vücutları üç bölümden oluşmuştur. Altı bacak ve bu üç bölüm böcekler diye tanımlanan bu hayvanların ortak özelliğidir. Örümcekler bazen böcekle karıştırılır ama örümceklere dikkatle bakarsan vücutlarının üç bölümden değil iki bölümden oluştuğunu göreceksin, yani örümcekler aslıda böcek grubundan değildir. Kelebekler ve pervaneler birbirine çok az benzeyen güzel yaratıklardır. Her ikisinin de dört geniş kanadı vardır. Kelebekler gündüz uçarlar. Başlarında anten ya da duyargaları vardır. Bir yere kondukları zaman kanatlarını dik tutarlar. Pervaneler ise gece uçarlar. Uçmadıkları zaman kanatlarını ya düz tutarlar ya da vücutlarının etrafına sararlar. Başlarındaki antenler kelebeklerindekilerden daha incedir. İplikimsi, tüy gibi bir görünüşe sahiptir. Karıncalar ve arılar güzellikleri ile değil, çalışkanlıkları, zekaları ile tanınırlar ve bir toplum içinde yaşar, insanların yaptığı işleri yaparlar.

KIRIK KANATLILAR

Bu sınıftan olan böceklerin de arılarınki gibi dört kanadı vardır, ama bu kanatlardan yalnızca ikisi uçmak içindir. Diğer iki kanat sert kabuklar halindedir ve böcek uçmadığı zaman vücudu korur. Boyları 5 cm. ile 6 mm. Arasında değişen bu böceklerin bazıları zararlı, bazıları ise yararlıdır. Bu böceklerden yararlı olanlar zararlı böcekleri yer. Bazıları ise topraktaki ölü yapıları temizler. Ilık yaz gecelerinde görebileceğin ateş böcekleri de bu tür böceklerdendir. İki kanatlı böceklerden olan karasinek ve sivrisinekler insanlar için en zararlı olan böceklerdir. Kara sinekler tifonun, sivrisinekler ise sıtmanın yayılmasına neden olur.

Çekirgeler ve ağustos böcekleri müzisyen böcekleridir. Bu böcekler kanatlarını birbirine sürterek sanki keman çalarlar. Biraz araştırma ile daha pek çok çeşidinin olduğunu göreceğin böceklerin bazıları ağaçlar, ürünler ve insanlar için çok zararlıdır. Bazı türler ise insanlara yardımcı olarak bu durumu dengeler.

AĞAÇLAR

Kalabalık bir caddede yürüyorsun, etrafın insanlarla olu, bu insanları tanımıyorsun. Aniden tanıdık bir yüz, yüzün gülüyor, yanına koşuyorsun. Ağaçlarla da durum aynıdır. Bir ormanda yürürken tanıdak bir ağaca rastlaman seni mutlu eder. Yeni insanları tanımaktan yeni insanlarla arkadaş olmaktan sevinç duyduğun gibi ağaçları tanımaktan da sevinç duyarsın. Şimdilik ağaçların genelde iki grupta toplandığını öğren; Yaz ve kış iğnemsi yapraklarını dökmeyen koni biçimindeki ağaçlar ve genel olarak sonbaharda yapraklarını döken geniş yapraklı ağaçlar. Her zaman yeşil kalan ağaçlarda diyebileceğimiz konu biçimindeki ağaçlar arasında ak çamı, kızıl çamı, sediri, ladini vb.ni sayabiliriz. Geniş yapraklı ağaçlar arasında ise meşe, çınar, kestane, ceviz vb.ni sayılabilir. Ağaçlar hakkındaki bilgini çıktığın Doğa yürüyüşlerinde karşılaştığın ağaçların isimlerini ve özelliklerini bilen birinden öğrenerek arttırabilirsin. Tanıdığın ağaçların yaprak izlerini alarak oluşturacağın bir koleksiyona ne dersin?

İSLE YAPRAK İZİNİN ALINIŞI

Bir kartonun üzerine biraz yağ sürdükten sonra kartonu mum alevine tutarak isle. Yaprağı damarları alt kısma gelecek şekilde isli kartonun üzerine koy. Üzerine bir gazete kağıdı ile iyice bastırarak yaprağın damarlarının islenmesini sağla. İslenmiş yaprağı temiz bir kağıdın üzerini koyduktan sonra üzerine temiz gazete kağıdını iyice bastır. Yaprağın izi beyaz kağıda çıkacaktır.

MÜREKKEPLE YAPRAK İZİNİN ALINIŞI

Bir cam levhanın üzerine matbaa mürekkebi sür. Yaprağı damarları alt tarafa gelecek şekilde mürekkebin üzerine koy. Lastik bir silindiri üzerinde gezdirerek damarları mürekkeple. Yaprağı mürekkepli taraf alta gelecek biçimde temiz bir kağıt üzerine koy. Bir gazete kağıdı ile kapattıktan sonra lastik silindiri üzerinde gezdir.

ÇİÇEKLER

Bahar mevsiminde çıkılan Doğa yürüyüşlerinin en güzel taraflarından biri yılın ilk çiçeklerin görebilme mutluluğuna erişmektir. Etrafın bin bir çeşit çiçekle çevrilidir. Yurdumuzun hemen her köşesinde görebileceğin papatyalar, gelincikler, unutma beni çiçekleri çiğdemler kırları süsler.
Baharın ilk müjdecisi kardelen çiçeklerinin erimeye başlayan karların arasından başını göstermesi bir doğa harikasıdır. Doğada kendiliğinden yetişen vahşi orkideleri, yaban güllerini seyretmeye doyum olmaz. Su yüzünde nazlı nazlı salınan nilüferler göllerin güzelliğine güzellik katar… İsimlerini saymakla bitiremeyeceğimiz bu güzelim çiçeklerin korunması gerektiğini unutma.

ÇEVREMİZ

İnsanların yaşadıkları çevreye ilişkin duyarlılıkları özellikle son yıllarda artarak yükseliyor. Üzerinde yaşadığımız dünyanın doğal yaşamını sürdürmesi, bunun için doğal kaynakların akılcı ve tedbirli kullanılması giderek insanlığın ortak dileği oluyor. Dünyamızın doğal dengesinin bozulması, ve çevrenin kirlenmesi, kalkınmanın, sanayileşmenin bedeli olmamalıdır diye düşünüyor insanoğlu. Hiç kuşku yok ki insanlığın böyle düşünmesinin en önemli nedeni, yaşadığımız yıllarda çevrenin hiçbir dönemde olmadığı kadar kirlenmesi sorunuyla karşı karşıya kalmasında yatıyor. Denizlerde atmosfere kadar insanın doğal çevresi durmadan kirleniyor. Ancak, yeryüzündeki doğal dengenin taraflarından biri olan insanlık bu kirlenmeye karşı bir bilinç oluşturarak davranacak ve umuyoruz geç kalmayacak.
"Yapacağınızın küçük olduğunu düşünerek hiçbir şey yapmamak" gibi bir hataya düşmek istemiyor, içinde yaşadığımız dünyanın haline üzülüyor ve onun gidererek bozulan sağlığını düzeltmek yolunda bir şeyler yapmak istiyorsanız, işte size çeşitli öneriler;

 

Yeniden kullanın. "Yeniden kullanma alışkanlığı" geliştiriniz.
 

Eğer geri kazanma çabası yoksa komşu ve dostlarınızı böyle bir çaba başlatmaya ikna edin.
 

Evinizde kullandığınız ürünler arasında yeniden kullanılmayanları azaltın. Çöplüklere ne kadar az atık bırakılırsa, o kadar uzun süre kullanılabileceklerdir.
 

Kullanılmış kağıttan yapılmış kırtasiye, kart ve paket kağıdı satın alın.
 

Bir bahçeniz olsun. Kentsel bölgelerde iseniz en azından saksıda yaprak ve çiçek yetiştirebilirsiniz.
 

Bahçenizdeki otlar, yapraklar, dallar ve diğer bitkiler için bir gübre yığını oluşturun. Bu, çöp toplamayı azaltırken bahçenizin de büyüyüp gelişmesine yardımcı olacaktır.
 

Gübre yığınınıza kahve telvesi, yumurta kabuğu, muz kabuğu gibi şeyler de koyun.
 

Bahçede böcek ilacı kullanımını azaltın. Aslında böceklerin yalnızca yüzde biri ilaçtan etkilenmektedir. Organik ilaçlar kullanmayı deneyin.
 

Ozon tabakasına zarar veren kloroflorokarbonlu aerosollü kutulardan almayın.
 

Kağıt havlu değil, kumaş havlu kullanın.
 

Çamaşır ve evdeki diğer temizlik işleri için düşük fosfatlı ya da fosfatsız deterjan kullanını.
 

Klorsuz çamaşır suyu kullanın.
 

Kumaş çocuk bezi kullanın.
 

İçi yeniden doldurulabilen veya yeniden kullanılabilen kutularda paketlenmiş ürünlerden alın.
 

Sürekli kullandığınız deterjan ve diğer ürünlerin en büyük, ekonomik boyunu alın.
 

Yumurtaları karton kutuda alın, suni köpükten yapılan kutuda almayın.
 

Yemekleri saklamak için plastik rulo yerine mumlu kağıt kullanın.
 

İçinde toksik karışımlar bulunan ürünler yerine toksik olmayan ürünleri seçin. Örneğin; karbonat, limon suyu ve sirkeden temizlik maddesi oluşturun.
 

Eğer seçme şansınız varsa manavlarda ve diğer şerlerde naylon poşet yerine kağıt torbalardan isteyin.
 

Eğer plastik torba kullanıyorsanız, torbaları yıkayıp tekrar kullanın.
 

"Kağıt mı? Plastik mi?" sorununu kolaylıkla tamamen ortadan kaldırabilirsiniz. Manava giderken kendi torbanızı yanınıza alın.
 

Aşırı paketlenmiş mal ve gıda ürünlerinden kaçının. Örneğin., plastik torba ya da sandıkta sıkça paketlenmişler yerine açıkta atılan taze meyve ve sebzeleri alın. Kutu ve paketler, atık ırmağının yaklaşık üçte birini oluşturmaktadır.
 

Mümkün olduğunca elektrik ampulü yerine enerji tasarrufu sağlayan floresan lambalarından kullanın.
 

Evinizde gerekli izolasyonu yapın. Evlerde harcanan enerjinin neredeyse yarısı izolasyon yetersizliğinden kaynaklanmaktadır.
 

Pencere ve kapılarda aralık olup olmadığına bakın, aralık varsa tıkayın. Pencere ve kapılara dış kanat taktırın.
 

Ocağınıza yılda en az bir kez servis yaptırın.
 

Isıtıcı olarak radyatör kullanıyorsanız, radyatörün arkasına bir yansıtıcı plaka koyun. Böylece ısıyı duvarın çekmesini önlemiş olursunuz.
 

Doğal ışıktan en üst düzeyde yararlanın. Düşünün, gün içinde gerçekten lamba yakmanız gerekiyor mu?
 

Odadan 15 dakika veya daha fazla süreyle ayrılacaksanız ışıkları kapatın.
 

Buzdolabınızı "daha az soğuk" duruma ayarlayın. Arkasındaki kondansatör borularını yılda bir kez temizleyin.
 

Su musluğunu kapatın. Tıraş olurken, dişlerinizi fırçalarken, bulaşık yıkarken musluğu açık bırakmak her dakika 11-29 litre arasında su sarfiyatına neden oluyor.
 

Banyo yapmak yerine duş alın, Düşük akış hızı olan duş başlığı takın.
 

Sızıntıları hemen tamir edin. Damlayan bir musluk günde 76 litreden fazla su kaybına neden olabilir.
 

Bir çamaşır makinesi almanız ya da kullanmakta olduğunuz makineyi değiştirmeniz gerektiği zaman önden yüklemeli olanından alın. Önden yüklemeli olanlar, yukarıdan yüklemeli olanlara oranla yüzde 40'a yakın daha az su tüketiyor.
 

Bulaşık, çamaşır makinelerinizi ve kurutucunuzu yalnızca tam dolu olduklarında çalıştırın.
 

Mümkünse, çamaşır kurutma makinesi kullanmak yerine, çamaşırlarınızı dışarıya asarak kurutun.
 

Garajınızı ve kapı önünü hortumla yıkamayın, süpürün.
 

Eşyanız kırıldığında bir kenara atacağınıza tamir edin.
 

Yağlı boya yerine lateks boya kullanın.
 

Yeniden şarj edilebilen pilleri kullanın.
 

Tatilde bile çevreye duyarlılığınızı yitirmeyin. Etrafı kirletmeyin.
 

Hafta sonunda açık havada ızgara yaparken, kirliliğe neden olan yabancı sıvılar kullanmayın. Plastik çatal, bıçak ve tabakları yıkayarak yeniden kullanın.
 

Plastik kutu kapakları, hayvanlar için öldürücü silah anlamına gelebilir. Kapakları almadan önce parçalara ayırın.
 

Öldürücü balonlar! Helyum dolu balonlar suya ulaştığında balina ve su kaplumbağaları tarafından yutularak ölmelerine neden olabilmektedir. Balonlarınızın uçup gitmesine izin vermeyin.
 

Arka bahçenizi hayvanlar için sığınak haline getirin.
 

Bir balıkçı ya da kayıkçı iseniz, çöp toplayıp sahile taşımak için bir sistem geliştirin. Denize asla bir şey boşaltmayın.
 

Eğer plaja yakın bir yerde oturuyorsanız, bir plaj temizliği kampanyası düzenleyin ya da bu tür faaliyetlere katılın.
 

Her yere giderken gerçekten otomobil kullanmanız gerekiyor mu? İşe giderken yürüyün ya da bisiklete binin.
 

Mümkün olduğunca toplu taşıma araçlarını kullanın.
 

İki ya da dört kişi birlikte otomobil kullanırsa çok daha ucuza mal olur.
 

Otomobilinizin ayarını sık sık yaptırın. Bir otomobil iyi çalışıyorsa da az benzin kullanır ve dolayısıyla daha az toksik ve zararlı duman çıkarır.
 

Otomobil benzin filtresini temiz tutun ve benzinden tasarruf edin.
 

Yeni bir araba akümülatörüne mi gereksiniminiz var? Eskisini tamir ettirin.
 

Yükü hafifletin. Gereksiz ağırlıklar, yakıt ekonomisini yüzde bir etkileyebilir.
 

Otomobilin havalandırmasını kısın ya da kapatın.
 

Lastiklerinizin ömrünü uzatmak ve benzinden tasarruf etmek istiyorsanız, hava doldurmayı ihmal etmeyin. Yeni lastik alırken çelik gövdeli radyal olanlarını tercih edin.
 

Enerjiyi boya harcamayın. Duraklamanız bir dakikayı aşıyorsa, arabanızı yeniden çalıştırarak daha az benzin harcarsınız.
 

Otomobilinizin havalandırmasını kontrol ettirerek sızdırmasını önleyin.
 

İşyerinizde yeniden kullanma programları başlatın. Teneke kutular, camlar ve gazeteler, kolaylıkla kullanılabilir.
 

Kağıt israf ederek kağıt çöpü oluşturmayın. Kağıtların iki tarafını da kullanıl, işi biten gayri resmi yazışma kağıtlarını not kağıdı yapın.
 

İşyerinizde, bülten ve gayri resmi yazışmaların kullanılmış kağıtlara basılmasını isteyin. Patron ya da editör siz iseniz, bunu mutlaka yapın.
 

Okullarda müfredata ekoloji ve yeniden kullanım konularının eklenmesini isteyin.
 

Yerel yönetiminizle birlikte çalışarak, bölgenizdeki çöplük ve hurdalıkların en katı çevre standartlarına uygun olarak tutulmasını sağlayın.
 

Yörenizde, gönüllüler ve hatta belediye işçileri ile birlikte "çevreyi temizleme" projesi organize edin.
 

Belediyenizi, kışın cadde ve kaldırımlardaki buzları eritmek için tuz yerine kum kullanmaya ikna edin.
 

Bölgenizdeki kuş cenneti alanlarının korunması için yerel yönetimlerle birlikte çalışın.
 

Yerel, bölgesel, ulusal ve dünya çevre konularında sürekli bilgi edinin.
 

Bir ağaç dikin. Büyürken karbondioksit tükettikleri için ağaçlar havanın temizlenmesine yardımçı olur ve dünyanın ısınmasını azaltırlar.

Bir ağaç daha dikin.